Içinde bulunduğumuz hafta ( 7-17 Aralık) Mevlâna Haftası. Hafta içinde pek çok etkinlik düzenlendi. Konferanslar verildi, toplantılar yapıldı, törenler düzenlendi. Büyük mutasavvıf Mevlâna Celaleddin Rumi , çeşitli yönleriyle ele alındı. İnsan sevgisini ve hoşgörüyü yücelten bu değerli düşünürün anılması elbette gereklidir, anlamlıdır, hakkıdır.

Mevlâna, bu denli yüceltilirken Yunus Emre’ye haksızlık yapıldığını düşünüyorum. 2021 yılının UNESCO tarafından Yunus Emre yılı olarak kabul edilmişken, hiç bir yerde anılmaması bir değerbilirsizliktir. Yunus Emre’nin yeterince bilinmemesi, tanınmaması olarak değerlendirilmelidir.

Anadolu Selçuklu Devleti, dağılma sürecinde ve en çalkantılı döneminde. Moğollar, bunu fırsat bilip Anadolu’yu yağmalamakta . İç kavgalar ve siyasi otorite zayıflığı nedeniyle halk, kıtlık ve kuraklıktan perişan bir durumda. İşte Yunus Emre, böyle zamanda ve durumda yaşamıştır.

Siyasal ve sosyal olayların sonucu yaşam güvencesi yok. İnsanlar arasında huzursuzluk, hoşgörüsüzlük, kavga başlamış. Başkalarına karşı kin ve düşmanlık duyguları alabildiğine yayılmış.

Böyle bir dönemde Anadolu’nun bağrından bütün insanlığa seslenen bir duru pınar olan Yunus Emre çağlamış. İnsanlığın mutluluğu, barışı, kardeşliği ve huzuru için yazmış, söylemiş ve seslenmiş.

Yunus Emre, dünyaya kavga için değil sevgi için geldiğini; bu dünyaya “gönül” yapmaya geldiğini söylemiştir:

Ben gelmedi dava için,

Benim işim sevi için

Dostun evi gönüllerdir,

Gönüller yapmaya geldim,

Kalbi katılaşmış kimselerden yakınır. Taş yürekli insanların iyi ve güzel söz söyleyemeyeceklerini bilir. Ağızlarından ağu (zehir) tüter. Tatlı bir sözü bile ne denli yumuşak söyleseler bile kavga eder gibi söylediklerini anlatır:

Taş yürekte ne biter,

Dilinden ağu tüter

Nice yumuşak söylese,

Sözü savaşa benzer

Yunus Emre, insanın herkesle dost olmasını, kimseyi incitmemek gerektiğini söyler. Bir kişinin gönlünü kırmanın yaptığı tüm ibadetlerin yok olacağını anlatır. Kimseyi incitmeyelim, kimseyi kırmayalım, üzmeyelim. Hoş tutalım gönülleri. Çünkü;

Bir kez gönül yıktın ise,

Bu kıldığın namaz değil

Yetmiş iki millet dahi,

Elin yüzün yumaz değil

İnsanın gönlünü yapmak, bir insanın gönlünü kazanmak, bin kez hacca gitmekten üstündür. Hacca gitmek, Kâbe’yi bin kez tavaf etmek elbette inananlar için çok önemlidir, çok değerlidir. Yunus Emre, gönül yapmanın çok daha anlamlı olduğunu dillendirir:

Yunus Emre der, hoca!

Gerekse bin var hacca;

Hepisinden iyice,

Bir gönüle girmektir

Yunus Emre, bütün insanları , din , dil, ırk ayrımı gözetmeden sevmektedir. Kimseyi ayrıştırmaz, ötekileştirmez, dışlamaz. Herkesi tüm sıcaklığı ve içtenliği ile kucaklar. Bu sevgisi ise onun Tanrı sevgisinden ve sınırsız hoş görüsünden kaynaklanır:

Elif okuduk ötürü,

Pazar eyledik götürü

Yaratılanı hoş gördük,

Yaratandan ötürü

Dünyadaki “yetmiş iki millet “diye söylediği insanları ayırım yapmadan sever. Tüm insanlara aynı gözle bakar. Hiç kimseyi makamı, mevkii ne olursa olsun; evliya bile olsa onu hoş görmez:

Yetmiş iki millete, bir göz ile bakmayan

Şer’in evliyasıysa, hakikatte asidir

Her insan, din, mezhep, ırk, ulus, renk, mevki, sınıf farkı, cinsiyet gözetilmeksizin sevmeyi ve sevilmeyi hak etmektedir. Kimseye kin duymaz. Kin ve nefret söylemi kullanmaz. Herkesin eşit olduğunu belirtir.

Adımız miskindir bizim,

Düşmanımız kindir bizim

Biz kimseye kin tutmayız,

Kamu âlem birdir bize,

İnsanlar arasında ayırım yapılmasına karşıdır. Kişinin , özellikle yönetenlerin kendisi için ne istiyorsa başkaları için de istemesini önerir. Bunun önemli ve gerekli olduğunu, diğer dinlerde de böyle olması gerektiğini savunur: Ne denli önemli bir düşünce değil mi?

Sen sana ne sanırsan,

Ayruğa da onu san

Dört kitabın manası

Budur eğer var ise

İnsanlar, hiçbir şekilde birbirlerinden ayrı tutulamazlar. Ancak birbirlerini anlamaları, kaynaşmaları ve dost olmaları için sevmeleri gerekir. Yunus’un da dünyası sevgidir, hep sevmeyi kendine dert edinir ve sevenlere seslenir:

Sözüm el gün için değil,

Sevenlere bir söz yeter

Sevdiğimi söylemezsem,

Sevmek derdi beni boğar

Yunus, insan sevgisinin kaynağını ilahi sevgiden alır. Dünya malının değersiz olduğunu,

Mal sahibi, mülk sahibi,

Hani bunun ilk sahibi?

Mal da yalan mülk de yalan,

Var biraz da sen oyalan.

sözleriyle sıkça dile getirir.

Yunus, insanlarla iyi geçinmeyi ister. Bunun için çevresine hep hoşgörü ile bakar. Onların kendisini yeren kötü sözlerine aldırmaz ve onlar için yine iyi dileklerde bulunur:

Her kim bizi yerer ise,

Hak dileğin versin ana

Bizlere taş atanlara,

Güller nisar olsun ana

dizeleriyle , doğuştan kardeş olan insanların, birbirini bilmelerinin, tanışmalarının, sevgiye, barışa ve kardeşliğe yol açacağını anlatır.

İnsanlar arasında barışın, kardeşliğin, dostlığun oluşmasında dilin, sözün öneminin üzerinde özellikle durur. Sahibine göre sözün savaşı bitirebileceğini, yanlış ve yersiz sözün kişiye verebileceği zararları, yerinde ve tatlı bir sözün de her işi yoluna koyacağını söyler:

Söz ola kese savaşı,

Söz ola kestire başı

Söz ola ağulu aşı,

Yağ ile bal ede bir söz

Yine de söylenecek sözün yeri ve zamanının iyi bilinmesi gerekir. Kimselere kötü söz söylenmemelidir. Söylenecek söz, insandaki bütün üzüntü ve sıkıntıları giderici ve insana huzur verici olmalıdır.

Yunus Emre, bu arada kendisini de hesaba çeker. Dünya zevkine dalan kimsenin başkalarını unutacaklarını vurgular. Günümüzde örneklerini çokça görüyoruz. Asıl yapılması gereken, ise başkalarına el uzatmaktır. Onların derdine çare olmaktır. Kimsesizlerin kimsesi olmaktır. ( Cumhuriyetimizi de böyle tanımlıyoruz.)

Bir hastaya vardın ise,

Bir içim su verdin ise

Yarın orda karşı gele,

Hak şarabın içmiş gibi

Yunus Emre, verdiği evrensel iletileri ve önerileri öncelikle kendi yaşamında uygulamıştır. Yapmadığı ve yaşamadığı şeyleri kimseye söylememiştir. En çok gençleri hedef alır ve onların kardeşlik, huzur ve mutluluklarını daha çok ister. ( Ulu önderimiz M. K. Atatürk de gençlere güvenmiş ve bu ülkeyi gençlere bırakmıştır.) Ölenlere üzülür, hele genç iken ölenlere ayrı bir üzüntü duyar:

Bu dünyada bir şeye,

Yanar içim göynür özüm;

Yiğit iken ölenlere,

Gök ekini biçmiş gibi

Günümüzde , insanlar, dünya hırsı ile birbirlerinin boğazına sarılmakta, ülkelerin sömürülmesi için savaşlar yapmaktadır. Bu yüzden milyonlarca insan, açlık, kıtlık ve yokluk içerisinde kıvranmaktadır. Bu nedenle ,gönüller dostu Yunus Emre’nin iyiye, güzele, doğruya, sevgiye, barışa, kardeşliğe çağıran düşüncesine dünden daha çok gereksinim vardır.

Hakkında sayfalar dolusu yazılar yazılabilir. Yunus’un yüceliğini, büyüklüğünü somut olarak kanıtlamak isterim. Onun evrensel düşünceleri , iletileri UNESCO tarafından değerlendirilmiş ; içinde bulunduğumuz 2021 yılı olmak üzere 1971 ve 1991 yıllarında Yunus Emre yılı olarak ilan edilmiştir. Onun düşünceleri, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne esin kaynağı olmuştur.

Güzel Türkçe’mizi , anadilimizi bugünlere taşıyan sevgi ve insanlık ozanı Yunus Emre’mize sahip çıkalım. Gereği gibi anlayıp gençlerimize anlatalım.

Yazımızı Yunus’un veda mesajı ile bitirelim:

“Bu dünyadan gider olduk,

Kalanlara selam olsun

Bizim için hayır dua,

Kılanlara selam olsun.”